Kỳ vọng kinh doanh khởi sắc hơn

Năm 2023, trong bối cảnh hoạt động kinh tế khó khăn, nhu cầu vay vốn của người dân, doanh nghiệp thấp dẫn đến tăng trưởng tín dụng chậm dù hệ thống ngân hàng triển khai rất nhiều giải pháp. Cũng do kinh doanh khó khăn, doanh nghiệp thu hẹp sản xuất, người dân mất việc làm, khả năng trả nợ của khách hàng suy giảm đồng nghĩa với nguy cơ nợ xấu tại ngân hàng tăng cao.

Tăng trưởng tín dụng chậm, nợ xấu cao khiến lợi nhuận ngân hàng quý IV/2023 và cả năm 2023 tăng trưởng thấp. Theo dữ liệu từ 28 ngân hàng đã có báo cáo tài chính quý III, 8 ngân hàng có lợi nhuận chưa qua mốc 50% kế hoạch năm, thậm chí một số ngân hàng mới thực hiện được 15-30%. Số ngân hàng còn lại đã hoàn tất được 50-60% kế hoạch năm.

Chỉ còn vài ngày nữa là năm 2023 chính thức khép lại. Với diễn biến như hiện tại, nhiều ngân hàng chấp nhận “lỡ hẹn” với mục tiêu kế hoạch kinh doanh của năm và đành phải kỳ vọng vào sự khởi sắc của nền kinh tế trong năm 2024.

Khi các chính sách của Chính phủ, các bộ, ngành, nhất là ngành Ngân hàng thẩm thấu vào nền kinh tế, triển vọng kinh doanh của các ngân hàng sẽ khởi sắc hơn trong năm tới

Bước sang năm 2024, liệu tình hình kinh tế có khả quan hơn? TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV nhận định, có 4 điểm sáng có thể là nền tảng tạo bệ phóng cho kinh tế năm 2024, như tăng trưởng kinh tế năm nay vẫn giữ được trên 5%, kinh tế vĩ mô ổn định, mới đây tổ chức xếp hạng tín nhiệm Fitech Ratings nâng hạng tín nhiệm cho Việt Nam với triển vọng ổn định… sẽ tác động tích cực đến đầu tư, thương mại thời gian tới.

Tại báo cáo về triển vọng tăng trưởng kinh tế vừa công bố, nhóm nghiên cứu của Công ty Chứng khoán VNDIRECT dự báo quá trình phục hồi kinh tế của Việt Nam sẽ tăng tốc vào năm tới và mức tăng trưởng GDP năm 2024 là 6,3%. Theo đó, yếu tố hỗ trợ đáng chú ý là hoạt động sản xuất và xuất khẩu phục hồi mạnh mẽ hơn nhờ đơn đặt hàng bên ngoài tăng trong bối cảnh lạm phát giảm và mức tồn kho giảm ở các thị trường phát triển. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng khoảng 7% trong năm tới, cải thiện từ mức giảm (dự kiến) là 4,7% vào năm 2023. Ngoài ra, dòng vốn FDI vào Việt Nam cải thiện trong nửa cuối năm 2023 và những năm tiếp theo sẽ góp phần quan trọng vào quá trình phục hồi của hoạt động sản xuất, xuất khẩu.

Công ty Chứng khoán MB (MBS) cũng lạc quan nhận định nền kinh tế Việt Nam đang cho thấy những tín hiệu khởi sắc, bao gồm GDP thể hiện xu hướng tích cực, Chính phủ đã ban hành những chính sách hỗ trợ, lãi suất cho vay giảm mạnh… Theo dự báo của MBS, tăng trưởng GDP năm 2024 đạt 5,9%.

Kinh tế khởi sắc sẽ thúc đẩy tín dụng tăng trưởng tích cực hơn. Theo đó MBS dự báo tăng trưởng tín dụng trong năm 2024 sẽ đạt 13-14%. Đặc biệt, hoạt động cho vay bán lẻ như cho vay tiêu dùng, mua nhà và mua xe sẽ được kích cầu mạnh mẽ trong môi trường lãi suất thấp. Doanh nghiệp bất động sản có thể tiến hành giảm giá các sản phẩm nhằm tiếp cận gần hơn với người mua thay vì ưu tiên lợi nhuận nhằm khơi thông dòng tiền khi mà các chính sách đang nới lỏng hơn trước, giúp kích thích dòng tín dụng. Tương tự, hoạt động cho vay tiêu dùng và mua ô tô cũng sẽ có chính sách tương tự nhằm tận dụng quãng thời gian lãi suất thấp được duy trì. MBS kỳ vọng kịch bản này sẽ bắt đầu từ đầu quý II/2024.

Theo MBS, mức lãi suất huy động toàn hệ thống hiện nay đang thấp hơn so với đáy trong giai đoạn COVID sẽ giúp giảm đáng kể chi phí vốn của các NHTM trong thời gian tới. Đây là cơ hội để các ngân hàng gia tăng NIM. “NIM trong năm 2024 của hầu hết các ngân hàng sẽ tăng nhẹ so với năm 2023”, MBS kỳ vọng.

Áp lực nợ xấu tạo gánh nặng cho ngân hàng

Kỳ vọng bức tranh kinh doanh năm 2024 sáng hơn năm 2023, song giới chuyên môn và bản thân các ngân hàng đều tỏ ra lo lắng về tình hình nợ xấu. Khi sự hồi phục của nền kinh tế chưa rõ nét, các doanh nghiệp vẫn chưa thể phục hồi, kéo theo đó là khả năng hấp thụ vốn sẽ vẫn còn yếu; đặc biệt vấn đề trả nợ sẽ còn gặp khó khăn, phát sinh nợ xấu. Do đó, nợ xấu có thể gia tăng và trở thành một gánh nặng của ngành Ngân hàng trong năm 2024.

Chuyên gia phân tích của Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) đánh giá, những rủi ro khiến nợ xấu phình to trong năm 2024 có thể đến từ việc Thông tư 02 hết hiệu lực vào tháng 6/2024, khiến các khoản nợ tái cơ cấu về đúng nhóm phân loại. Ngoài ra, bộ đệm dự phòng của các ngân hàng thu hẹp trong năm 2023 khiến dư địa xử lý không nhiều.

Theo đánh giá của KBSV, các ngân hàng có tệp khách hàng đa dạng, trích lập đầy đủ, bộ đệm dự phòng vững chắc, ít “phơi nhiễm” với bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp sẽ có khả năng kiểm soát chi phí rủi ro tín dụng tốt hơn các ngân hàng khác. Ngược lại, nhóm ngân hàng với tỷ kệ bao phủ thấp (dưới 50%) sẽ chịu nhiều áp lực và không có dư địa để loại bỏ nợ xấu ra khỏi bảng cân đối.

PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, Trưởng Bộ môn Thị trường tài chính - Trường đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh bày tỏ quan ngại, ngân hàng vừa đối mặt nguy cơ nợ xấu tăng lên, vừa lo lắng về hành lang pháp lý đối với xử lý nợ xấu sắp tới sẽ có nhiều khoảng trống, đó là Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD sẽ hết hiệu lực vào ngày 31/12/2023 trong khi dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi) sang năm mới được trình Quốc hội thông qua.

“Nếu sang năm, Luật Các TCTD sửa đổi được thông qua thì cũng phải cuối năm mới có hiệu lực. Với khoảng thời gian còn lại, ngân hàng sẽ rất khó để thu hồi nợ vay, kể cả với các khoản nợ có tài sản đảm bảo”, PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân đánh giá.

Lãnh đạo nhiều ngân hàng cũng tỏ ra lo lắng, nếu những khó khăn về xử lý nợ xấu không được giải quyết, các ngân hàng sẽ phải co hẹp cho vay.

Trong bối cảnh đó, nhiều NHTM đề xuất NHNN tiếp tục gia hạn Thông tư 02 để gỡ khó cho doanh nghiệp, đồng thời cũng là giúp ngân hàng có thêm thời gian xử lý nợ xấu. Tổng giám đốc VPBank Nguyễn Đức Vinh đề xuất, NHNN nên tiếp tục gia hạn Thông tư 02 để hỗ trợ các ngân hàng và doanh nghiệp, đồng thời có sự hỗ trợ công tác xử lý nợ xấu cho các ngân hàng.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đồng tình cho rằng, NHNN nên xem xét kéo dài Thông tư 02 thêm khoảng 1 năm để giúp doanh nghiệp có khả năng phục hồi, vượt qua khó khăn. Tuy nhiên, nếu kéo dài Thông tư 02, cần xem xét, đánh giá thật kỹ đối tượng được áp dụng theo hướng doanh nghiệp nào có khả năng phục hồi thì cần tìm mọi giải pháp tháo gỡ, không chỉ giãn, hoãn nợ mà có thể cho vay mới. Song, nếu chỉ có vậy, theo ông Hùng là chưa đủ mà cần có sự hỗ trợ của các cấp, các ngành mới có thể giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Còn trường hợp doanh nghiệp không có khả năng phục hồi, năng lực tài chính yếu kém thì kiên quyết không cơ cấu nợ, chuyển nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm thu hồi nợ, phần thiếu hụt xử lý bằng quỹ dự phòng rủi ro của TCTD. “Đây là cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế, tái cơ cấu lại doanh nghiệp, không thể để các doanh nghiệp không còn khả năng phục hồi làm gánh nặng cho nền kinh tế”, TS. Nguyễn Quốc Hùng nhấn mạnh.

Những khó khăn đối với tăng trưởng kinh tế nói chung, hệ thống ngân hàng nói riêng chắc chắn vẫn sẽ còn tiếp tục. Song khi thách thức bên ngoài dịu đi, đồng thời các chính sách của Chính phủ, các bộ, ngành, nhất là ngành Ngân hàng có đủ thời gian thẩm thấu vào nền kinh tế, triển vọng kinh doanh của các ngân hàng được kỳ vọng sẽ khởi sắc hơn trong năm tới, nhưng mức độ khởi sắc đến đâu còn tùy thuộc vào đà phục hồi của nền kinh tế.