Những gần đây, NHNN đã hoàn thiện các cơ chế, chính sách về tiền tệ, tín dụng ngân hàng, triển khai nhiều chương trình tín dụng nhằm tạo điều kiện mở rộng đầu tư phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã (HTX). Các TCTD cũng nỗ lực vào cuộc với các chương trình, gói sản phẩm cụ thể đẩy mạnh cho vay kinh tế tập thể, HTX… Song trên thực tế, việc triển khai trong thực tiễn vẫn còn nhiều bất cập, khó khăn. Câu chuyện ở Ninh Thuận là một ví dụ.

Doanh số cho vay còn thấp

Theo số liệu từ Sở Kế hoạch và đầu tư Ninh Thuận, tính đến 20/8/2023, trên địa bàn có 113 HTX, với vốn đăng ký 219.892 triệu đồng. Các HTX hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp có 85 HTX, (chiếm 75,2%); sản xuất tiểu thủ công nghiệp 10 HTX (chiếm 8,8%); kinh doanh dịch vụ tổng hợp 8 HTX (chiếm 7,1%); lĩnh vực vận tải 7 HTX (chiếm 6,2%) và 3 Quỹ tín dụng nhân dân (chiếm 2,7%)...

Có thể nói, trong những năm gần đây, kinh tế HTX ở Ninh Thuận đã có bước phát triển cả về số lượng, chất lượng, quy mô và hình thức hoạt động ngày càng đa dạng, phong phú, dần thích ứng với những thay đổi của thị trường; nhận thức của các cấp, các ngành về vị trí, vai trò của HTX được nâng lên; phát huy được vai trò của kinh tế tập thể mà nòng cốt là các HTX trong thực hiện chính sách an sinh xã hội và giảm nghèo, các chủ trương về phát triển nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới…

Nhằm hỗ trợ các HTX tiếp cận với vốn ngân hàng, NHNN chi nhánh Ninh Thuận đã tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức các hội nghị triển khai cơ chế chính sách hỗ trợ vay vốn đến HTX, tổ hợp tác. Trong đó, có thể kể đến như tổ chức Hội nghị triển khai Nghị định 55; Hội nghị đối thoại gắn với triển khai Chương trình kết nối Ngân hàng - Doanh nghiệp, HTX, Tổ hợp tác, chủ trang trại và hộ vay vốn hoạt động lĩnh vực nông nghiệp…

Bên cạnh đó, NHNN chi nhánh Ninh Thuận cũng quyết liệt chỉ đạo các chi nhánh NHTM trên địa bàn, thực hiện tốt chương trình kết nối Ngân hàng - Doanh nghiệp, HTX thông qua việc chủ động tìm kiếm khách hàng và có biện pháp phù hợp để hỗ trợ tiếp cận tín dụng; tiếp tục xác định đối tượng doanh nghiệp, HTX đang có khó khăn và có biện pháp tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ tín dụng với lãi suất hợp lý.

Hội nghị gặp gỡ trao đổi kết nối Ngân hàng - Hợp tác xã năm 2023, do NHNN chi nhánh Ninh Thuận tổ chức.

Tuy nhiên, tổng doanh số cho vay HTX trên địa bàn Ninh Thuận chưa đạt như kỳ vọng. Cụ thể, tổng doanh số cho vay HTX từ năm 2016 đến tháng 6/2023 đạt 14.927 triệu đồng, chiếm tỷ lệ thấp rất thấp (0,005%), so với tổng doanh số cho vay nền kinh tế trên địa bàn trong cùng giai đoạn. Dư nợ bình quân khoảng 1.900 triệu đồng/năm, số HTX vay vốn bình quân 7 HTX/năm. Tổng dư nợ tín dụng cho vay HTX đến 30/6/2023 là 805 triệu đồng/3 HTX. Trong đó, dư nợ chủ yếu tập trung vào các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư, diêm nghiệp.

Theo đại diện Sở Kế hoạch và đầu tư Ninh Thuận, bên cạnh những kết quả được, kinh tế HTX trên địa bàn còn gặp nhiều hạn chế. Số HTX tham gia thị trường, tổ chức dịch vụ tiêu thụ sản phẩm cho thành viên chiếm tỉ lệ thấp. Nhiều HTX khó khăn về vốn, nhưng chưa đáp ứng điều kiện vay vốn theo quy định của các NHTM. Trong khi, năng lực quản trị HTX nhiều mặt còn hạn chế, dẫn đến việc điều hành, xây dựng phương án kinh doanh hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới. Đa số các HTX chỉ thực hiện được một số dịch vụ đầu vào phục vụ sản xuất, chưa mở rộng sang các dịch vụ khác theo hướng thúc đẩy phát triển kinh tế của thành viên.

Mô hình HTX vay vốn từ Agribank Ninh Thuận đầu tư trồng cây măng tây ở xã An Hải, huyện Ninh Phước.

Hợp tác xã cần được “làm mới”

Có thể nói, việc cho vay đối với HTX ở Ninh Thuận đang gặp khó khăn. Nguyên nhân đầu tiên nổi lên là tình trạng thành lập và hoạt động các HTX chưa tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012, nhất là các HTX thành lập trên cơ sở chuyển đổi. Phần lớn các HTX chưa đầy đủ về hồ sơ pháp lý, hồ sơ kinh tế, chưa xây dựng được kế hoạch sản xuất kinh doanh khả thi, hoặc có xây dựng nhưng nội dung sơ sài, không đảm bảo các yêu cầu theo quy định. Dẫn đến hoạt động không hiệu quả và khó tiếp cận được các chính sách hỗ trợ tín dụng, ưu đãi đối với HTX.

Trong khi đó, vốn điều lệ thực góp của các HTX rất thấp, nhất là các HTX thuộc đối tượng thụ hưởng chính sách tín dụng theo Nghị định 55, phần lớn chỉ tồn tại trên giấy tờ, sổ sách nên khả năng tiếp cận tín dụng cũng hạn chế. Ngoài ra, tài sản thuộc sỡ hữu của HTX rất ít, nhất là có thể dùng đảm bảo tiền vay. Trong khi, về uy tín trong quan hệ tín dụng, một số HTX vay vốn ngân hàng hiện còn nợ xấu, nợ lãi dây dưa, kéo dài… nhưng không có phương án xử lý, khắc phục. Bởi vậy, các ngân hàng rất khó xem xét cho vay mới. Chưa kể, công tác hoạch toán kế toán, báo cáo tài chính của đa số HTX chưa đầy đủ và không đúng quy định theo hướng dẫn của của Bộ Tài chính về hướng dẫn chế độ quản lý tài chính đối với HTX.

Mô hình vay vốn NHCSXH chi nhánh Ninh Thuận, sản xuất gốm truyền thống ở thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước.

Khó khăn là vậy, song theo đại diện NHNN chi nhánh Ninh Thuận, để đẩy mạnh cho vay, hỗ trợ các HTX phát triển, trong thời gian tới đơn vị sẽ tích cực và đa dạng hình thức triển khai chương trình kết nối ngân hàng - HTX tại địa phương nhằm tăng cường thông tin, nắm bắt nhu cầu, nhận diện cụ thể khó khăn, vướng mắc của các HTX trong quan hệ tín dụng ngân hàng.

Từ đó, kịp thời có những giải pháp xử lý phù hợp, tạo thuận lợi tăng khả năng tiếp cận tín dụng cho các HTX. Đồng thời, tiếp tục tạo điều kiện để các TCTD mở rộng mạng lưới hoạt động, cung ứng kịp thời sản phẩm, dịch vụ ngân hàng đối với HTX, ưu tiên tại địa bàn vùng sâu, vùng xa…

Đặc biệt, mới đây NHNN chi nhánh Ninh Thuận đã thành lập Ban hỗ trợ tiếp cận tín dụng ngân hàng cho HTX, tổ hợp tác trên địa bàn. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Giám đốc NHNN chi nhánh tỉnh làm trưởng ban, thành viên là các chi nhánh NHTM và NHCSXH. Ban hỗ trợ tiếp cận tín dụng ngân hàng cho HTX, tổ hợp tác, có trách nhiệm thông tin, tiếp nhận, đề xuất, phối hợp giải quyết và hướng dẫn các HTX, tổ hợp tác có nhu cầu tiếp cận được vốn vay ngân hàng theo quy định.

Trong khi đó, về phía các TCTD cũng sẽ đẩy mạnh thực hiện các chính sách ưu đãi của Chính phủ và NHNN nhằm hỗ trợ tín dụng cho hoạt động HTX. Công khai minh bạch thủ tục, hồ sơ vay vốn, đẩy mạnh thông tin các chính sách tín dụng liên quan đến HTX; Đồng thời, chủ động tiếp cận, hướng dẫn HTX hoàn thiện thủ tục, hồ sơ vay vốn theo hướng nhanh gọn đồng thời phải đảm bảo quy định của pháp luật về cấp tín dụng. Xem xét, tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX đủ điều kiện và có dự án, phương án sản xuất kinh doanh khả thi vay vốn không có đảm bảo bằng tài sản hoặc có đảm bảo bằng tài sản theo quy định…

Ra mắt Ban hỗ trợ tiếp cận tín dụng ngân hàng cho HTX, tổ hợp tác trên địa bàn Ninh Thuận.

Về phía các HTX, để tiếp cận được vốn ngân hàng, cũng cần tổ chức, quản lý và hoạt động tuân thủ quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, bổ sung đầy đủ các tài liệu về hồ sơ pháp lý, hồ sơ kinh tế. Chú trọng nâng cao năng lực tài chính, hoàn thiện các hồ sơ giấy tờ hợp lệ đối với tài sản thuộc sở hữu, bổ sung tăng vốn điều lệ hàng năm đảm bảo mức vốn theo đăng ký. Đối với các HTX hiện còn nợ xấu, nợ lãi ngân hàng cần tiến hành xây dựng phương án xử lý. Đồng thời, xây dựng kế hoạch, phương án và tổ chức sản xuất kinh doanh hiệu quả; tổ chức hoạch toán kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo thẩm định kết quả sản xuất kinh doanh của ban kiểm soát đầy đủ, đúng quy định…

Trong khi đó, về phía chính quyền địa phương cũng cần hỗ trợ hướng dẫn, hỗ trợ các HTX tổ chức và hoạt động theo đúng các quy định của pháp luật, đảm bảo tư cách pháp nhân (đầy đủ hồ sơ pháp lý theo quy định hiện hành); tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý, tác nghiệp cho cán bộ chủ chốt, cán bộ nghiệp vụ;

Hướng dẫn, hỗ trợ các HTX trong xây dựng phương án, dự án sản xuất kinh doanh khả thi thông qua thường xuyên tổ chức các khóa tập huấn về lập phương án sản xuất kinh doanh và nghiên cứu thị trường giúp HTX có khả năng xây dựng phương án sản xuất kinh doanh có tính khả thi cao; triển khai mô hình sản xuất kinh doanh hiệu quả. Tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX tăng cường các hoạt động liên doanh, liên kết giữa HTX với các tổ chức kinh tế khác để vừa mở rộng phạm vi hoạt động, quy mô, mở rộng thị trường và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi trong việc cấp, cho thuê đất đối với HTX có nhu cầu về đất sản xuất kinh doanh, xây dựng trụ sở, xây dựng cơ sở hạ tầng. Thực hiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cho thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai, tạo điều kiện cho HTX trong vay vốn ngân hàng…